Je les ontwerpen met ZRL
Lessen ontwerpen met zelfregulerend leren
Zelfregulerend leren (ZRL) is geen extra leerdoel naast de inhoud, maar een krachtige hefboom om leerinhouden doelgerichter, zelfstandiger en dieper te verwerken. Door leerlingen stap voor stap te leren hoe ze hun eigen leerproces kunnen plannen, uitvoeren en bijsturen, versterken we hun eigenaarschap, motivatie en veerkracht.
​
Maar hoe integreer je ZRL op een haalbare manier in de bestaande klaspraktijk?
Op deze pagina vind je een praktisch stappenplan om je bestaande lessen of cursusmateriaal te herwerken met ZRL-principes, zonder dat je de hele les moet herontwerpen. We focussen op drie krachtige didactische bouwstenen:
​
-
Aanleren door modelleren en hardop denken
-
Begeleid inoefenen met gerichte feedback
-
Zelfstandig inoefenen met ruimte voor zelfsturing
Bij elke stap ontdek je hoe je zelfregulerende vaardigheden concreet en doelgericht kunt integreren, afgestemd op de leerdoelen van je vak én op de noden van je leerlingen.
Stappenplan: een bestaande les herwerken
1
Kies de leerinhoud
Neem een concrete les of lesonderdeel dat je al geeft (bv. een instructie, oefening, projectopdracht, schrijfopdracht…).
Voorbeeld: een les over lineaire vergelijkingen, een betoog schrijven, of een laboverslag maken.
2
Bepaal de gepaste ZRL-vaardigheid voor de les
Stel jezelf de vraag: Welke zelfregulerende vaardigheid wil ik hier versterken?
Gebruik de ZRL-fases als leidraad:
-
Voorbereiding: doelen stellen, plannen, motivatie activeren
-
Uitvoering: strategie kiezen, zelfinstructie, tijdsbeheer, hulp vragen, zelfmonitoring
-
Reflectie: zelfevaluatie, attributie, adaptieve reacties
Kies één of twee vaardigheden die goed passen bij je lesdoel.
Voorbeeld: bij een schrijfopdracht kun je focussen op “zelfinstructie” (wat eerst?) en “zelfmonitoring” (check ik tussentijds of ik mijn doel bereik?).
3
Integreer de ZRL in drie stappen
Aanleren: modelleren en hardop denken
-
Doe als leerkracht zelf de taak voor terwijl je je denkproces en keuzes verbaal expliciteert.
-
Benoem de ZRL-vaardigheid expliciet: “Let op hoe ik een plan maak voor mijn tekst. Ik stel mezelf eerst deze vragen…”
-
Gebruik visuele ondersteuning (bv. stappenplan, voorbeeldschema, geleidelijke opbouw).
Voorbeeldzin: “Ik weet dat ik snel begin te schrijven, maar ik wil eerst mijn argumenten ordenen. Dat helpt me om overzicht te houden.”
Begeleid inoefenen met gerichte feedback
-
Laat leerlingen oefenen met begeleiding: ze passen de ZRL-vaardigheid toe in groepjes of individueel.
-
Bied structuur: checklist, leidvragen, stappenkaart…
-
Geef procesgerichte feedback: “Ik zie dat je een plan maakt. Hoe kies je nu welke stap eerst komt?”
-
Feedbackvoorbeeld: “Je bent gestart met schrijven zonder doel. Wat kan helpen om dat eerst te verhelderen?”
Zelfstandig inoefenen
-
Leerlingen passen de ZRL-vaardigheid toe in een nieuwe, maar gelijkaardige taak.
-
Laat hen eventueel zelfevaluatie of registratie doen (bv. strategiekaartje invullen).
-
Stimuleer reflectie: “Wat hielp jou om zelfstandig te blijven werken?”
-
Voorbeeld: bij een toets mag de leerling een zelfinstructiekaart gebruiken.
4
Evalueer en stel bij
-
Wat lukte goed?
-
Waren de ZRL-stappen helder?
-
Waar kunnen leerlingen meer autonomie aan?
-
Wat moet visueler, trager, explicieter?
Voorbeelden
Nederlands – samenvatting leren maken
​
-
Modelleren: leerkracht maakt een samenvatting op bord en benoemt wat hij weglaat of onderlijnt (zelfinstructie).
-
Begeleid inoefenen: leerlingen maken in duo een samenvatting met checklist.
-
Zelfstandig: leerlingen maken individueel een samenvatting, checken zichzelf met evaluatievragen.
​​
STEM – wiskundeprobleem oplossen
​
-
Modelleren: leraar doorloopt hardop oplossingsplan (“Wat weet ik? Wat zoek ik?”).
-
Begeleid: leerlingen krijgen een stappenkaart; leraar stelt vragen als “Welke stap past hier?”
-
Zelfstandig: leerlingen lossen een nieuwe oefening op en kleuren een stoplicht voor zelfmonitoring.